Thema 3 Erfelijkheid
bijna elke cel heeft een celkern met daarin chromosomen. De chromosomen bevatten de informatie voor alle erfelijke eigenschappen. In dit Thema leer je hoe ouders die erfelijke eigenschappen overdragen op hun kinderen. Maar niet alle eigenschappen zijn erfelijk.
Ook leer je hoe je erfelijkheidsvraagstukken kunt oplossen, bijvoorbeeld ; 'Als de vader en moeder allebei donker haar hebben, kan het kind dan blond haar hebben? Daarnaast leer je hoe erfelijke afwijkingen voor de geboorte al kunnen worden opgespoord. Ten slotte leer je hoe de erfelijke eigenschappen van organismen kunnen worden veranderd.
Maar eerst gaan we kijken hoe al deze erfelijke informatie wordt opgeslagen in de cellen.
Ook leer je hoe je erfelijkheidsvraagstukken kunt oplossen, bijvoorbeeld ; 'Als de vader en moeder allebei donker haar hebben, kan het kind dan blond haar hebben? Daarnaast leer je hoe erfelijke afwijkingen voor de geboorte al kunnen worden opgespoord. Ten slotte leer je hoe de erfelijke eigenschappen van organismen kunnen worden veranderd.
Maar eerst gaan we kijken hoe al deze erfelijke informatie wordt opgeslagen in de cellen.
-
§3.1 Genotype & Fenotype
-
§3.2 Geslachtschromosomen
-
§3.3 genenparen
-
§3.4 Kruisingen
-
§3.5 stambomen
-
§3.6 Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting
-
§3.7 Mutaties
-
§3.8 Erfelijkheidsonderzoek
-
§3.9 Biotechnologie
<
>
Kijk onderstaande video's en lees dan de informatie van §3.1 genotype en fenotype. Vervolgens maak je de opdrachten van deze paragraaf.
Om inzicht te krijgen in de wijze waarop deze erfelijke informatie is opgeslagen moeten we gaan bekijken wat DNA is en hoe dit opgeslagen zit in Chromosomen. Vervolgens kijk je een video waarin we dieper gaan inzoomen op wat genen zijn.
Onderstaande video geeft een samenvatting van alle informatie uit §3.1 genotype & fenotype.
Ga op het volgende tabblad door met §3.2 Geslachtschromosomen.
Lees nu §3.2 en maak de bijbehorende opdrachten. Hierna ga je door naar het volgende tabblad §3.3 genenparen.
voor verdieping kijk je onderstaande video
voor verdieping kijk je onderstaande video
In de vorige paragrafen hebben we geleerd dat erfelijke informatie opgeslagen ligt in ons DNA. Ook hebben we geleerd wat een chromosoom is en wat een gen is.
Chromosomen komen altijd in paren voor. In de vorige paragraaf hebben we geleerd dat het X- en het Y-chromosoom het geslacht van een kind bepaalt. Naast de geslachtschromosomen hebben we nog 22 andere chromosomenparen waar genen liggen opgeslagen.
Een genenpaar bevat de informatie voor een erfelijke eigenschap. de variant van het gen noem je een allel. Welke informatie ook daadwerkelijk tot uiting komt is afhankelijk van de combinatie van allelen. Niet ieder allel is namelijk even dominant. Maar wat is een allel nou eigenlijk?
Chromosomen komen altijd in paren voor. In de vorige paragraaf hebben we geleerd dat het X- en het Y-chromosoom het geslacht van een kind bepaalt. Naast de geslachtschromosomen hebben we nog 22 andere chromosomenparen waar genen liggen opgeslagen.
Een genenpaar bevat de informatie voor een erfelijke eigenschap. de variant van het gen noem je een allel. Welke informatie ook daadwerkelijk tot uiting komt is afhankelijk van de combinatie van allelen. Niet ieder allel is namelijk even dominant. Maar wat is een allel nou eigenlijk?
In deze video hebben we gezien dat een allel een versie van een gen is. Zo kan de kikker in bovenstaand voorbeeld de "gele versie" van het gen voor oogkleur hebben. Maar omdat je van ieder gen twee exemplaren hebt kan het ook zijn dat je dus twee verschillende versies van een gen hebt, oftewel twee verschillende allelen.
Welk allel dan tot uiting komt heeft te maken met de dominantie van een allel. Onderstaande video geeft meer uitleg over de dominantie van allelen.
Welk allel dan tot uiting komt heeft te maken met de dominantie van een allel. Onderstaande video geeft meer uitleg over de dominantie van allelen.
Onderstaande video is een samenvatting van de leerstof uit §3.3 genenparen.
kijk onderstaande presentatie's voor uitleg over monohybride kruisingen.
Onderstaande video geeft een samenvatting over monohybride kruisingen. Kijk deze video en maak daarna de opdrachten die bij §3.4 horen. Ga daarna door naar het volgende tabblad §3.5 Stambomen.
In de voorgaande paragrafen hebben we geleerd wat erfelijke eigenschappen zijn en hoe genen/ allelen overgedragen wordt van de ouders op de kinderen. Met deze kennis kunnen we dus een stamboom opstellen waarin we erfelijke eigenschappen kunnen "volgen".
Onderstaande video geeft een samenvatting van de lesstof uit §3.5 stambomen.
Veel organismen hebben twee individuen nodig om kinderen te maken. Dit doen ze door middel van geslachtelijke voortplanten. Niet alle organismen combineren hun erfelijke eigenschappen. Organismen die dat niet doen maken gebruik van ongeslachtelijke voortplanting. Maar wat is nou precies het verschil?